کردستان نامه

🔴 نوروز و پیوند آن با سقوط آخرین پادشاه ماد، توسط فریدون یا کوروش؟

✍ اسماعیل شمس

🔺پس از انتشار چند یادداشت درباره نوروز در کردستان نامه شماری از خوانندگان با طرح پرسش بالا دیدگاه برخی نویسندگان را مطرح کردند که گویا نوروز جشن شکست مادها توسط کوروش است و هخامنشیان آن را در سرزمین ماد و میان مادی ها ترویج و حاکم کرده اند. این فرضیه که مدتی است در برخی محافل مطرح می شود بر این اساس استوار است که ضحاک یا آژیدهاک ، همان آستیاگس یا ایشتوویگو، آخرین پادشاه ماد است و هخامنشیان با تحریف شخصیت او و ماردوش خواندن و ظالم بودنش سبب شدند که هویت واقعی او مستور بماند و شکست او را به مثابه یک جشن در میان مادی ها و کردهای بعدی رواج دادند.

🔺برای پاسخ به این ابهام، باید پرسش دیگری را مطرح کرد و آن این که آیا سلسله پیشدادیان موجود در شاهنامه و افسانه ها که ضحاک هم یکی ازپادشاهان آن است، همان سلسله ماد تاریخی است؟ برخی پژوهشگران به این پرسش پاسخ مثبت داده و با منطبق دانستن هوشنگ با دیاکو، کیخسرو با کیاکسار یا هووخشتره و آستیاگس با آژیدهاک یا ضحاک معتقدند که می توان تاریخ ماد را بر پایه پیشدادیان بازسازی کرد. برخی هم پیشدادیان را تنها محصول افسانه و داستان می دانند و هیچ نسبتی میان آنها و تاریخ ماد نمی بینند. نگارنده صلاحیت تخصصی برای قضاوت قطعی در این باره ندارد، اما بر این باور است که به رغم تفاوتهای بسیار زیاد هوشنگ و کیخسرو و آژیدهاک با شاهان ماد برخی شباهتها هم میان آنها وجود دارد.

🔺 افسانه به این سبب که فاقد مرزبندی زمانی، مکانی و انسانی است، نمی تواند تاریخ باشد، اما می توان گفت که مردم در طول زمان به برخی رخداها بال و پر داده و مکان و زمان و انسان های سازنده رخداد را در هم آمیخته اند، بنابراین تاریخ خصلت افسانه ای و اسطوره ای یافته و از ماهیت واقعی خود دور شده است. با بررسی تطبیقی افسانه و تاریخ می توان برخی شباهتها میان آخرین پادشاه ماد و ضحاک و همچنین فریدون و کوروش یافت، اما با وجود این، هیچ سند و مدرکی وجود ندارد که بتوان جشن نوروز را جشن پیروزی کوروش برآخرین پادشاه ماد دانست؛ ضمن این که هیچ یک از منابع معاصر آخرین شاه ماد، نام او را آژیدهاک یا ضحاک ننوشته اند.

🔺آن ضحاک یا آژیدهاکی که فریدون افسانه ای یا کوروش تاریخی بر او پیروز شد و او را در کوه دماوند به بند کشید آن ضحاکی نیست که در میراث شفاهی کرد وجود دارد و نوروز جشن پیروزی بر اوست. همچنین در فرهنگ شفاهی کرد، کاوه برجسته شده و فریدون نقش حاشیه ای و فرعی دارد. این موضوع، یعنی وجود چند ضحاک افسانه ای را منابع تاریخی هم تٲیید کرده و شاهان یمن، بابل، آشور و ...به عنوان ضحاک معرفی شده اند. ضحاک افسانه ای در میان کردان کسی است که کردها را قتل عام و آنان از دست او به کوهها فرار کرده و در کوهستان پناه گرفته اند، اما در آغاز فصل بهار از کوه پایین آمده و با به آتش کشیدن کاخ ظلمش، انتقام گرفته و به پادشاهی او پایان داده اند؛ به این ترتیب حتی اگر فرضیه انطباق فریدون بر کوروش و ضحاک یا آژیدهاک بر آستیاگس مادی پذیرفته شود، ضحاک افسانه ای کردها که پیروزی بر او مبنای جشن نوروز و نماد آزادی مردم کرد شده است، کاملا متفاوت از ضحاک فرضی (آخرین پادشاه ماد) است.

🔺برخی آشورشناسان غربی با بررسی تطبیقی داستان ضحاک و سقوط آشور بر این باور هستند که جشن نوروز، سالگرد پیروزی هووخشتره(کیاکسار) یا همان کیخسرو موجود در میراث شفاهی بر پادشاه آشور و سقوط این سلسله ستمگر به دست اوست؛ برای نمونه لیورانی از آشور شناسان مشهور معاصر معتقد است این باور کردان که جشن نوروز را جشن پیروزی کاوه بر ضحاک می دانند، در این واقعیت تاریخی ریشه دارد ؛ زیرا طبق تقویم بابلی سقوط آشور در روز 21 مارس 612 پیش از میلاد و دقیقاً منطبق با نوروز است. از آنجا که آشوریان تهاجم خود به زاگرس را معمولاً با پایان فصل سرما آغاز می کردند ، مردم کوهستان نیز با آغاز بهار و بیرون آمدن از پناهگاههای زمستانی، انقلاب خود را بر ضد خشن ترین و ستمکارترین امپراتوری زمانه شروع کردند تا مانع حملۀ دوبارۀ آنان شوند. برای لیورانی، نکته قابل تأمل برای تطبیق این افسانه با سقوط آشور توسط زاگرس نشینان، این است که سالنامه های نینوا که سقوط آشور را در 21 مارس 612 پیش از میلاد[نوروز] دانسته اند در 1923م/1302ش منتشر شده اند؛ در حالی که افسانه مرگ ضحاک به دست کاوه در نوروز از قرنها پیش در میان مردم وجود داشته و در منابع تاریخی هم آمده است.

🔺جشن نوروز که با حرکت انفرادی مشعل به دستان کرد آغاز و با اجتماع بعدی آنها و روشن کردن آتشی بزرگ و جشن و پایکوبی در اطراف آن خاتمه می یابد، بیش از هر چیز نماد و یادآور وحدت طوایف پراکنده ماد علیه آشور به رهبری هووخشتره است که با به آتش کشیدن کاخ آخرین شاه آشور به سقوط این سلسله انجامید.

@kurdistanname

www.tg-me.com/kr/کردستان نامه/com.kurdistanname/453

8.5K viewsedited  Mar 31, 2022 at 18:03

🔴 نوروز و پیوند آن با سقوط آخرین پادشاه ماد، توسط فریدون یا کوروش؟

✍ اسماعیل شمس

🔺پس از انتشار چند یادداشت درباره نوروز در کردستان نامه شماری از خوانندگان با طرح پرسش بالا دیدگاه برخی نویسندگان را مطرح کردند که گویا نوروز جشن شکست مادها توسط کوروش است و هخامنشیان آن را در سرزمین ماد و میان مادی ها ترویج و حاکم کرده اند. این فرضیه که مدتی است در برخی محافل مطرح می شود بر این اساس استوار است که ضحاک یا آژیدهاک ، همان آستیاگس یا ایشتوویگو، آخرین پادشاه ماد است و هخامنشیان با تحریف شخصیت او و ماردوش خواندن و ظالم بودنش سبب شدند که هویت واقعی او مستور بماند و شکست او را به مثابه یک جشن در میان مادی ها و کردهای بعدی رواج دادند.

🔺برای پاسخ به این ابهام، باید پرسش دیگری را مطرح کرد و آن این که آیا سلسله پیشدادیان موجود در شاهنامه و افسانه ها که ضحاک هم یکی ازپادشاهان آن است، همان سلسله ماد تاریخی است؟ برخی پژوهشگران به این پرسش پاسخ مثبت داده و با منطبق دانستن هوشنگ با دیاکو، کیخسرو با کیاکسار یا هووخشتره و آستیاگس با آژیدهاک یا ضحاک معتقدند که می توان تاریخ ماد را بر پایه پیشدادیان بازسازی کرد. برخی هم پیشدادیان را تنها محصول افسانه و داستان می دانند و هیچ نسبتی میان آنها و تاریخ ماد نمی بینند. نگارنده صلاحیت تخصصی برای قضاوت قطعی در این باره ندارد، اما بر این باور است که به رغم تفاوتهای بسیار زیاد هوشنگ و کیخسرو و آژیدهاک با شاهان ماد برخی شباهتها هم میان آنها وجود دارد.

🔺 افسانه به این سبب که فاقد مرزبندی زمانی، مکانی و انسانی است، نمی تواند تاریخ باشد، اما می توان گفت که مردم در طول زمان به برخی رخداها بال و پر داده و مکان و زمان و انسان های سازنده رخداد را در هم آمیخته اند، بنابراین تاریخ خصلت افسانه ای و اسطوره ای یافته و از ماهیت واقعی خود دور شده است. با بررسی تطبیقی افسانه و تاریخ می توان برخی شباهتها میان آخرین پادشاه ماد و ضحاک و همچنین فریدون و کوروش یافت، اما با وجود این، هیچ سند و مدرکی وجود ندارد که بتوان جشن نوروز را جشن پیروزی کوروش برآخرین پادشاه ماد دانست؛ ضمن این که هیچ یک از منابع معاصر آخرین شاه ماد، نام او را آژیدهاک یا ضحاک ننوشته اند.

🔺آن ضحاک یا آژیدهاکی که فریدون افسانه ای یا کوروش تاریخی بر او پیروز شد و او را در کوه دماوند به بند کشید آن ضحاکی نیست که در میراث شفاهی کرد وجود دارد و نوروز جشن پیروزی بر اوست. همچنین در فرهنگ شفاهی کرد، کاوه برجسته شده و فریدون نقش حاشیه ای و فرعی دارد. این موضوع، یعنی وجود چند ضحاک افسانه ای را منابع تاریخی هم تٲیید کرده و شاهان یمن، بابل، آشور و ...به عنوان ضحاک معرفی شده اند. ضحاک افسانه ای در میان کردان کسی است که کردها را قتل عام و آنان از دست او به کوهها فرار کرده و در کوهستان پناه گرفته اند، اما در آغاز فصل بهار از کوه پایین آمده و با به آتش کشیدن کاخ ظلمش، انتقام گرفته و به پادشاهی او پایان داده اند؛ به این ترتیب حتی اگر فرضیه انطباق فریدون بر کوروش و ضحاک یا آژیدهاک بر آستیاگس مادی پذیرفته شود، ضحاک افسانه ای کردها که پیروزی بر او مبنای جشن نوروز و نماد آزادی مردم کرد شده است، کاملا متفاوت از ضحاک فرضی (آخرین پادشاه ماد) است.

🔺برخی آشورشناسان غربی با بررسی تطبیقی داستان ضحاک و سقوط آشور بر این باور هستند که جشن نوروز، سالگرد پیروزی هووخشتره(کیاکسار) یا همان کیخسرو موجود در میراث شفاهی بر پادشاه آشور و سقوط این سلسله ستمگر به دست اوست؛ برای نمونه لیورانی از آشور شناسان مشهور معاصر معتقد است این باور کردان که جشن نوروز را جشن پیروزی کاوه بر ضحاک می دانند، در این واقعیت تاریخی ریشه دارد ؛ زیرا طبق تقویم بابلی سقوط آشور در روز 21 مارس 612 پیش از میلاد و دقیقاً منطبق با نوروز است. از آنجا که آشوریان تهاجم خود به زاگرس را معمولاً با پایان فصل سرما آغاز می کردند ، مردم کوهستان نیز با آغاز بهار و بیرون آمدن از پناهگاههای زمستانی، انقلاب خود را بر ضد خشن ترین و ستمکارترین امپراتوری زمانه شروع کردند تا مانع حملۀ دوبارۀ آنان شوند. برای لیورانی، نکته قابل تأمل برای تطبیق این افسانه با سقوط آشور توسط زاگرس نشینان، این است که سالنامه های نینوا که سقوط آشور را در 21 مارس 612 پیش از میلاد[نوروز] دانسته اند در 1923م/1302ش منتشر شده اند؛ در حالی که افسانه مرگ ضحاک به دست کاوه در نوروز از قرنها پیش در میان مردم وجود داشته و در منابع تاریخی هم آمده است.

🔺جشن نوروز که با حرکت انفرادی مشعل به دستان کرد آغاز و با اجتماع بعدی آنها و روشن کردن آتشی بزرگ و جشن و پایکوبی در اطراف آن خاتمه می یابد، بیش از هر چیز نماد و یادآور وحدت طوایف پراکنده ماد علیه آشور به رهبری هووخشتره است که با به آتش کشیدن کاخ آخرین شاه آشور به سقوط این سلسله انجامید.

@kurdistanname

BY کردستان نامه